ANADOLU’DA MEYDANA GELEN İSYANLAR
2023/1
İsyan; İsyan, otoriteye, itaate karşı gelmek. Sivil itaatsizlik ve şiddete dayanmayan direnişten bir hükûmet gibi kurulu otoriteyi yıkmaya yönelik şiddet içeren eylemlere kadar geniş bir yelpazedeki eylemleri tanımlar.
Başkaldırış, insanlık tarihinin her diliminde, her yönetim biçimine karşı büyük ya da küçük çaplı, tek kişilik veya topluca yapılan eylemler, yasal yönetim sistemine, dini inançlara veya toplum içi baskılara karşı olabilir.
İç İsyan; 1919 yılı içinde, millî teşebbüslerimize karşı başlayan iç isyanlar,
Bandırma, Gönen, Susurluk, Kirmastı, Karacabey, Biga ve dolaylarında; İzmit, Adapazarı, Düzce, Hendek, Bolu, Gerede, Nallıhan, Beypazarı dolaylarında; Bozkır’da; Konya, Ilgın, Kadınhan, Karaman, Çivril, Seydişehir, Beyşehir, Koçhisar dolaylarında; Yozgat, Yenihan, Boğazlıyan, Zile, Erbaa, Çorum dolaylarında; İmranlı, Refahiye, Zara, Hafik ve Viranşehir dolaylarında alevlenen karışıklık ateşleri, bütün memleketi yakıyor, hainlik, cehalet, kin ve bağnazlık dumanları bütün vatan göklerini yoğun karanlıklar içinde bırakıyordu. İsyan dalgaları şehirler arasındaki telefon ve telgraf hatlarını kesmeye kadar varan eylem, Millî Mücadele’de ülkemizin kurtarılması için yapılan savaşların yanında iç isyanlarla da mücadele edilmiştir.
Osmanlı tarihinde meydana gelen isyanlar; Kuruluş döneminde (1299-1453) meydana gelen isyanlar; Konstantin ve Frujin İsyanı (1404-1418), Şeyh Bedreddin İsyanı (1419-1420), Düzmece Mustafa İsyanı (1421-1422), Arnavut İsyanı (1432-1436), Buçuktepe İsyanı (1446) Yükselme döneminde (1453-1606) meydana gelen isyanlar; Şahkulu İsyanı (1511), Nur Ali Halife İsyanı (1512), Canberdi Gazâlî İsyanı (1521), Celâlî isyanları (1526-28, 1595-1610, 1654-55, ve 1658-59), Kalender Çelebi İsyanı (1527), Mariova ve Pirlepe İsyanı (1564-65), Yemen (1567-70), Kırım (1584), Beylerbeyi Vakası (1589), Banat İsyanı (1594), Himarya Ayaklanması (1596), Sırp İsyanı (1596-97), Birinci Tırnovo İsyanı (1598), Duraklama döneminde (1606-1699) meydana gelen isyanlar; Celâlî isyanları, Dionysios Filozof İsyanları (1600, 1611), Abaza İsyanları (1624, 1627), Varvar Ali Paşa İsyanı (1647), Atmeydanı Vakası (1648), Çınar Vakası (1656), Banat İsyanı (1686), İkinci Tırnovo İsyanı (1686), Çiprovtsi Ayaklanması (1688), Karpoş İsyanı (1689) Gerileme döneminde (1699-1792) meydana gelen isyanlar; Edirne Vakası (1703), Patrona Halil İsyanı (1730), Sırp Ayaklanması (1737-1739), Orlov İsyanı (1770), Daskaloyannis İsyanı (1770), Koça Sınır İsyanı (1788) Dağılma döneminde (1792-1922) meydana gelen isyanlar; Pazvantoğlu Ayaklanması (1801-04), Birinci Sırp Ayaklanması (1804-13), Kabakçı Mustafa İsyanı (1807), Alemdar Paşa Baskını (1808), Yançiç İsyanı (1809), Hacı Prodan İsyanı (1814), İkinci Sırp Ayaklanması (1815-17), Eflak Ayaklanması (1821), Yunan İsyanı (1821-29), Yezîdî İsyanı (1830), Atçalı Kel Mehmet Efe İsyanı (1830), Bosna Ayaklanması (1831-33), Tuzcuoğlu İsyanları (1832-34), Arnavut İsyanları (1833-39), Girit İsyanı (1841), Arnavut İsyanı (1843-44), Arnavut İsyanı (1845), Arnavut İsyanı (1847), Hersek İsyanı (1852-62), Epir İsyanı (1854), Dolyani İsyanı (1858), Lübnan Dürzi-Maruni Çatışması (1860), Girit İsyanı (1866-69), Hersek İsyanı (1875-77), Bulgar İsyanları (1876), Razlofça Ayaklanması (1876), Kumanova Ayaklanması (1878), Çırağan Baskını (1878), Makedonya Rum Ayaklanması (1878), Girit İsyanı (1878), Epir İsyanı (1878), Kresna-Razlık Ayaklanması (1878-79), Birinci Sason İsyanı (1894), Girit İsyanı (1896-97), Girit İsyanı (1897-98), İlinden İsyanı (1903), İkinci Sason İsyanı (1904), Hemavend İsyanı (1909), Havran Dürzi İsyanı (1909), 31 Mart İsyanı (1909), Arnavut İsyanı (1910), Arnavut İsyanı (1911), Arnavut İsyanı (1912), Halâskâr Zâbitân (1912-13), Bâb-ı Âlî (1913), I. Dünya Savaşı'nda Kürt isyanları (1914-1917), Arap Ayaklanması (1916-18) Osmanlı isyancıları; 31 Mart Vakası (8 M), Arabi Paşa Ayaklanması, Birinci Sırp Ayaklanması, Celali isyanları, Ermeni isyanları, İkinci Sırp Ayaklanması, Sırp İsyanları, Osmanlı tarihinde isyanlar; 1432-1436 Arnavut İsyanı, 1737-39 Sırp Ayaklanması, 1845 Arnavut İsyanı, 1847 Arnavut İsyanı, 30 Mayıs 1876 Darbesi, 1910 Arnavut İsyanı, 1911 Arnavut İsyanı, 1912 Arnavut İsyanı, 31 Mart Vakası, Abaza isyanları, Abaza Paşa Ayaklanması, Alemdar Paşa Baskını, Alemdar Vakası, Arabi Paşa Ayaklanması, Atçalı Kel Mehmet Efe, Atmeydanı Vakası, Bâb-ı Âli Baskını, Baba Zünnûn İsyanı, Babanzade Abdurrahman Paşa İsyanı, Babanzade Ahmed Paşa İsyanı, Banat İsyanı, Bekir Subaşı Hadisesi, Beylerbeyi Vakası, Bırsyak Ayaklanması, Birinci Peçiya İsyanı, Bosna Ayaklanması, Buçuktepe İsyanı, Bulgar İsyanları, Büyük Doğu Buhranı, Canberdi Gazâlî İsyanı, Canboladoğlu Ayaklanması, Çırağan Baskını, Çiprovtsi Ayaklanması, Düzmece Mustafa İsyanı, Edirne Vakası, Erzurum Kuşatması (1627), Erzurum Kuşatması (1628), Fatih Camii Olayı, Girit İsyanı (1866-1869), Girit İsyanı (1878), Girit İsyanı (1897-1898), Haile-i Osmaniye, Patrona Halil, Patrona Halil İsyanı, Havran Dürzi İsyanı, Hemavend İsyanı, I. Dünya Savaşı'nda Kürt isyanları, I. Simon, İkinci Karadağ Harekatı, İkinci Sırp Ayaklanması, İkinci Tırnovo İsyanı, İlinden İsyanı, Kabakçı Mustafa, Kabakçı Mustafa İsyanı, Kalender Çelebi İsyanı, Kalenderoğlu Ayaklanması, Karadağ Harekatı (1714), Karpoş İsyanı, Kerek İsyanı, Kırım Seferi (1584), Konstantin ve Frujin İsyanı, Kresna-Razlık Ayaklanması, Kumanova Ayaklanması, Kürt isyanları zaman çizelgesi, Makedonya Rum Ayaklanması, Mariova ve Pirlepe İsyanı, Mısır Seferi (1786-1787), Mir Muhammed İsyanı, Mora İsyanı (1770), Niş İsyanı, Nur Ali Halife İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu'nda milliyetçiliğin yükselişi, Razlofça Ayaklanması, Rumeli Dağlı İsyanları, Sıvış Yılı, Şahkulu İsyanı, Şeyh Bedreddin, Tebriz'in Zaptı (1514), Trablus Seferi (1614), Tuzcuoğlu İsyanları, Vaka-i Vakvakiye, Vucitrn Ayaklanması, Yemen İsyanı, Yenibahçe Ayaklanması, Yeniçeri İsyanı (1525), Yezîdî İsyanı, Yunan İsyanı
Araştırma ve kaynaklar internet sitelerinden yapılan incelemeler neticesinde hazırlanmıştır.
